Interviews

Το πακέτο Γιούνκερ προβλέπει και ενθαρρύνει τη συνέργεια με το ΕΣΠΑ και αφορά έργα που προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα ή συμπράξεις του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα (ΣΔΙΤ) στην περίπτωση των δημοσίων έργων. Η αναζήτηση χρηματοδότησης για έργα και επενδύσεις αποτελεί ακανθώδες ζήτημα για τις ελληνικές επιχειρήσεις στη χώρα μας, ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες. Το ίδιο πρόβλημα, άλλωστε, αντιμετωπίζουν και πολλές ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα οι μεσογειακές. Με βασική διαπίστωση ότι τα ιδιωτικά κεφάλαια δεν συμμετείχαν εύκολα στην πραγματική οικονομία, δημιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη, γνωστό ως «πακέτο Γιούνκερ», με στόχο να διαμορφώσει τα ανάλογα κίνητρα. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργήθηκαν εγγυήσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ύψους 21 δισεκατομμυρίων ευρώ, 16 για τα μεγάλα έργα, 5 για τις ΜΜΕ, και διαμορφώθηκε ένα σύστημα εναυσμάτων με στόχο την αξιοποίηση της μόχλευσης/δανεισμού για ιδιωτικές επενδύσεις, όπως εξηγεί ο αναπληρωτής επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα, Αρης Περουλάκης. Στο πλαίσιο της αξιοποίησης του πακέτου Γιούνκερ, έχουμε ήδη σημαντικές συμφωνίες στην Ελλάδα, όπως την υπογραφή των συμφωνιών της Pro Credit και της Creta Farm, αλλά και την πολύ πρόσφατη για παροχή εγγυήσεων, στο πλαίσιο του προγράμματος «COSME», στην οποία κατέληξαν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤαΕ) και η Εθνική Τράπεζα. Σύμφωνα με αυτήν, η Εθνική Τράπεζα θα χορηγήσει μέσα στα επόμενα τρία χρόνια δάνεια, συνολικού ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ, σε περισσότερες από 350 ελληνικές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, με μειωμένες απαιτήσεις εγγυήσεων και κόστος χρηματοδότησης. Μέχρι σήμερα, όπως εξηγεί ο κ. Περουλάκης, το συνολικό ελληνικό πρόγραμμα εξελίσσεται πολύ ικανοποιητικά, καταγράφοντας ιδιαίτερα έντονο ενδιαφέρον από την πλευρά των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Μάλιστα, το ενδιαφέρον των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ξεπέρασε το 25% που είχε προβλεφθεί αρχικά και αγγίζει πλέον το 50%. Αυτό αποδεικνύει αφενός πόσο «στριμωγμένες» είναι σήμερα οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αφετέρου την ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις ανάγκες τους. Οντας ευέλικτο από τον ίδιο το σχεδιασμό του, το πακέτο Γιούνκερ δεν διαθέτει pro quota κατανομές ανά χώρα, περιφέρεια, τομέα, θέμα κ.λπ. και βασίζεται στις ανάγκες που εμφανίζονται σε διαφορετικές χώρες. Σ’ ό,τι αφορά στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις η πρόσβαση στο πακέτο γίνεται μέσω ενδιαμέσου, όπως για παράδειγμα η Εθνική Τράπεζα, που δημιουργεί τις αντίστοιχες χρηματοδοτικές πλατφόρμες. Η πρόβλεψη για τη χρονική διάρκεια του προγράμματος είναι τριετής (η ολοκλήρωσή του προβλέπεται το 2018), ενώ έχει ήδη καλύψει το ένα τρίτο της προβλεπόμενης κατανομής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επισημαίνεται ήδη, όπως εξηγεί ο κ. Περουλάκης, η ανάγκη συνέχισής του για περισσότερα χρόνια και με πιθανή διεύρυνση της προβλεπόμενης χρηματοδότησης. Ο σχεδιασμός του και η ανταπόκριση, που μέχρι σήμερα υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική, οδηγούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σκέψεις για σχεδιασμό αντίστοιχων προγραμμάτων και σε άλλες περιοχές εκτός της Ε.Ε., όπως για παράδειγμα στη Βόρεια Αφρική, στα οποία θα μπορούσαν να συμμετάσχουν όλες οι χώρες της Ε.Ε. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπάρχουν σήμερα επιτυχημένα παραδείγματα εφαρμογής πολιτικών σε διάφορες χώρες που αξιοποίησαν το πακέτο Γιούνκερ. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η Γαλλία που παρουσίασε πρόταση για ενεργειακή αποδοτικότητα. Συγκεκριμένα, η επένδυση αφορά στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας 40.000 σπιτιών και διαμερισμάτων σ’ όλη τη Γαλλία, γεγονός που αναμένεται να δημιουργήσει 6.000 νέες θέσεις εργασίας. Παράλληλα, η επένδυση είναι άμεσα ανταποδοτική, καθώς θα μειώσει σημαντικά το ύψος των λογαριασμών ηλεκτρισμού και θέρμανσης ενώ θα έχει και σημαντικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Ανάλογη επένδυση θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές, όπως οι ελληνικές περιφέρειες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη πραγματοποιήσει σχετική ημερίδα ενημέρωσης στην Περιφέρεια της Κρήτης, ενώ προγραμματίζει σειρά ενημερωτικών εκδηλώσεων στη Λαμία (Σεπτέμβριος), την Καβάλα (Οκτώβριος) κ.ά. Για την υποβολή των σχεδίων παρέχεται τεχνική βοήθεια και, όπως επισημαίνει ο κ. Περουλάκης, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκεφτούν τον σχετικό κόμβο και να υποβάλουν φόρμα εκδήλωσης ενδιαφέροντος, με την οποία θα ενημερώνουν για το πρόγραμμα που επιθυμούν να υποβάλουν. Τον κόμβο υποστηρίζει από τις αρχές του χρόνου ομάδα 30 εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η οποία παρέχει εξειδικευμένη βοήθεια στους ενδιαφερόμενους, κατευθύνοντάς τους τεχνικά στην υποβολή των προτάσεων, ώστε να βοηθηθούν οι ενδιαφερόμενοι στην προετοιμασία της πρότασής τους, πριν αυτή υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Το πακέτο Γιούνκερ προβλέπει και ενθαρρύνει τη συνέργεια με το ΕΣΠΑ και αφορά σε έργα που προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα ή συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα (ΣΔΙΤ) στην περίπτωση των δημοσίων έργων. Τα ΣΔΙΤ ξεκίνησαν με μεγάλη καθυστέρηση στην Ελλάδα και μόλις τώρα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα σχετικών έργων, στα οποία περιλαμβάνονται κατασκευές νοσοκομείων, σχολείων κ.λπ. Οπως εξηγεί ο κ. Περουλάκης, το κύριο πλεονέκτημα των παραπάνω έργων είναι ότι το κράτος τα αποπληρώνει σε βάθος εικοσαετίας, ενώ επιτυγχάνεται παράλληλα ο στόχος της καινοτομίας, αλλά και της ποιότητας υλοποίησης του έργου. Αλεξάνδρα Λεφοπουλου (Πρωτοπαρουσιάστηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών», ένθετο «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ», 23/7/2017)

Το 2005 μια ταινία με τίτλο «Kiss Kiss Bang Bang», που σε ελεύθερη απόδοση σημαίνει «Φιλιά και όπλα», κέρδισε τις εντυπώσεις των σινεφίλ, διεθνώς. Πέντε χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 2010, μια νέα πλατφόρμα συμμετοχικής μικροχρηματοδότησης (crowdfunding) δημιουργήθηκε στη Γαλλία με ένα όνομα που παραφράζει τον τίτλο της ταινίας, θέλοντας να δώσει «το φιλί της ζωής» σε σχέδια και ιδέες δημιουργών από διαφορετικούς επαγγελματικούς χώρους.

Η πλατφόρμα Kisskissbankbank αποτέλεσε στη σύλληψη και τη δημιουργία της υπόθεση άκρως οικογενειακή, αλλά και παρεΐστικη. Τα μέλη της αρχικής ομάδας, ο Vincent Ricordeau, η Ombline Le Lasseur και ο Adrien Aumont, εκτός από οικογενειακούς δεσμούς διέθεταν κοινές ανησυχίες και προβληματισμούς.

Ο Adrien Aumont, συν-ιδρυτής της πλατφόρμας, βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου για να μιλήσει στην εκδήλωση με τίτλο «Οι επιχειρηματίες της αλλαγής, πρωτοπόροι της κοινωνικής καινοτομίας» και μας μίλησε για την πλατφόρμα, την ιστορία της, τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και το μέλλον του crowdfunding.

«Η αφετηρία της ιδέας ήταν μουσική» όπως εξηγεί. «Η Ombline είχε μια σημαντική καριέρα 15 χρόνων στον χώρο της μουσικής, με θέσεις ευθύνης σε σημαντικές εταιρείες. Ο Vincent είχε πίσω του πλούσια εμπειρία στο επιχειρείν. Από τα 18 του χρόνια δημιουργούσε τις δικές του επιχειρήσεις. Τη συγκεκριμένη περίοδο ήταν διευθυντικό στέλεχος στον χώρο των media και, παράλληλα, αντιπρόεδρος σε μια εταιρεία αθλητικού μάρκετινγκ. Προσωπικά, παράτησα το σχολείο στα 14 και μπήκα στον κινηματογράφο, την τηλεόραση και τη διαφήμιση, όπου εργάστηκα αρχικά ως βοηθός παρουσιαστή και στη συνέχεια στο μάνατζμεντ της μουσικής».
«Η περιπέτεια ξεκίνησε λίγο περίεργα από την Ombline» σημειώνει. «Το 2007, η Ombline διέθετε ισχυρή θέση στον χώρο της μουσικής. Ηταν η εποχή που η μουσική βιομηχανία ζούσε την κρίση ανάμεσα στους καλλιτέχνες των μεγάλων δισκογραφικών και τη δημιουργική έκρηξη του Internet, η εποχή που η μουσική μοιραζόταν μέσω του peer-to-peer, με τεράστιες απώλειες τόσο για τους καλλιτέχνες όσο και για τις δισκογραφικές εταιρείες».
Η Ombline έχοντας μπροστά της μια μελέτη που προέβλεπε δραματική πτώση στη μουσική βιομηχανία, συζήτησε το θέμα με τον Vincent και τον Adrien. Εχοντας συνειδητοποιήσει ότι για κάθε καλλιτέχνη «χωρίς χρήμα, δεν υπάρχει τέχνη» η ομάδα σκέφτηκε ότι πρέπει να βρει τρόπο να συνδέσει τους καλλιτέχνες με τους φαν τους. Ηταν η εποχή του τέλους του MySpace και η άφιξη του Facebook. Ηταν ξεκάθαρο ότι όλοι επιδίωκαν τη διασύνδεση. Δουλεύοντας πάνω στο σχέδιό τους, συνειδητοποιούν ότι το ίδιο περίπου ισχύει και για τον κλάδο των οπτικοακουστικών, αλλά και για κάθε κλάδο. Ετσι ένωσαν τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν την πλατφόρμα «Kisskissbankbank» συνδέοντας διαφορετικές, αλλά και συμπληρωματικές επαγγελματικές εμπειρίες στη μουσική, τα media, τον πολιτισμό και την ψυχαγωγία.
«Δεν είχαμε ιδέα από τον χώρο του Internet» εξομολογείται ο Adrien. «Μπήκαμε στη διαδικασία με έναν τρόπο διαφορετικό από εκείνον της πλατφόρμας. Η χρηματοδότηση της ιδέας έγινε με τον παραδοσιακό τρόπο, μέσω ενός fund με το οποίο συζητήσαμε πριν ακόμη συσταθούμε ως εταιρεία. Ηταν λίγο ιδιαίτερος ο τρόπος, σε σχέση με αυτό που συνηθίζεται. Συχνά, αυτό που λέμε σήμερα, είναι ότι ο χρηματοδότης μας λειτούργησε ως συνιδρυτής».
Η πλατφόρμα του Kisskiss δεν ήταν η πρώτη που δημιουργήθηκε στη Γαλλία. Ηταν, ωστόσο, η πρώτη που αφορούσε σε όλες τις δραστηριότητες. Η σκέψη των ιδρυτών της, όπως εξηγεί ο Adrien, ήταν ότι μια πλατφόρμα που δεν θα περιοριζόταν σ’ έναν τομέα -όπως αυτός της μουσικής, που αποτέλεσε την αφετηρία της έμπνευσής τους- θα μπορούσε πιο εύκολα να αποκτήσει περισσότερους χρηματοδότες και όγκο. «Επιπλέον, εκτιμήσαμε ότι η επένδυση αποκλειστικά σε έναν κλάδο που ήταν σε κρίση, θα μετέφερε το ρίσκο στους οπαδούς της μουσικής και το αποτέλεσμα στην περίπτωση αυτή θα ήταν μόνο αρνητικό».
«Για εμάς ήταν ιδιαίτερα σημαντικό να επιτρέψουμε στους μικροχρηματοδότες να βάλουν ακόμη και 1 ευρώ αν το επιθυμούσαν, γιατί αυτό θα αποτελούσε επιπλέον την ιδέα της “δημοκρατικοποίησης” του χορηγού. Κάθε άνθρωπος, πριν οργανωθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, περιστοιχίζεται κατά μέσο όρο από 300 άτομα: την οικογένειά του, τους φίλους του, τους φίλους των φίλων του κ.ο.κ. Σήμερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν να δεκαπλασιαστεί η δικτύωση που διαθέτουμε, κάτι που δίνει μεγαλύτερες δυνατότητες μικροχρηματοδότησης. Στην πλατφόρμα του Kisskiss δεν θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα μοντέλο όπου οι συμμετέχοντες θα έχουν έντονες προσδοκίες επιστροφής της επένδυσής τους και γι’ αυτό τα ποσά είναι εντελώς συμβολικά. Οσοι προσφέρουν, σκέφτονται ότι στο άμεσο μέλλον πιθανόν να βρεθούν στη θέση όσων παρουσιάζουν τα σχέδιά τους. Νιώθουν, επίσης, πρωτοπόροι καθώς συμμετέχουν στην επιτυχία άλλων σχεδίων».
Η εκκίνηση της πλατφόρμας δεν ήταν εύκολη. «Στην αρχή είχαμε ένα σχέδιο τον μήνα, στη συνέχεια ένα κάθε εβδομάδα. Το πρώτο μας σχέδιο ήταν από τον χώρο της μουσικής και αυτό δημιούργησε σταδιακά μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον χώρο όπου είχαμε κινηθεί ως εκείνη τη στιγμή. Αυτό που συνειδητοποιήσαμε, είναι ότι είτε επρόκειτο για ένα μικρό σχέδιο που ζητά χρηματοδότηση 4.000 ευρώ είτε για κάποιο μεγαλύτερο, χρειαζόταν να τους βοηθήσουμε, να το υποστηρίξουμε καθώς το σχέδιο είναι σημαντικό γι' αυτόν που το υποβάλλει. Μπορεί να είναι το σχέδιο μιας ζωής ή το πλάνο μιας ολόκληρης χρονιάς. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό και γι’ αυτό επιδιώκουμε να έχουμε επαφή με τους δημιουργούς των σχεδίων».



Το μοντέλο του Kisskiss

Στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πλατφόρμας ανήκουν οι συνέργειες που δημιούργησε αλλά και η διαμόρφωση παραδοσιακών δομών (γραφείων και συμβουλευτικής) σε διάφορες πόλεις.


Υπάρχουν τρεις κανόνες στην υποβολή πρότασης: Ο πρώτος είναι να καθοριστεί εξαρχής ένας ρεαλιστικός οικονομικός στόχος, ο δεύτερος αφορά στη διάρκεια της καμπάνιας και ο τρίτος είναι η παρουσίαση, δηλαδή η δημιουργία καλών βίντεο με ξεκάθαρο μήνυμα. Από τη στιγμή που η πρόταση υποβάλλεται, η ομάδα της πλατφόρμας επικοινωνεί με τους ενδιαφερόμενους προκειμένου να τους συμβουλέψει για τον τρόπο προσέγγισης της κοινότητας που τους ενδιαφέρει.
Σήμερα η ομάδα της πλατφόρμας αποτελείται από 50 άτομα στο Παρίσι. Ωστόσο, η ιδέα των δημιουργών ήταν να ξεκινήσουν να διαμορφώνουν πραγματικές δομές στις περισσότερες περιφέρειες της Γαλλίας, αποκαθιστώντας πραγματική επαφή με τους ενδιαφερόμενους. Οπως εξηγεί ο Adrien, «αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη διαρκώς αυξανόμενη συμμετοχή, αλλά και την άνοδο του δείκτη επιτυχίας. Το χρωστάμε και σε κοινωνικό επίπεδο στη χώρα μας, στους ανθρώπους που δεν κατοικούν στο Παρίσι».
Η πλατφόρμα διαθέτει επίσης γραφεία στο Βέλγιο, τη Γερμανία, τον Καναδά (Κεμπέκ) και κάποιες συνεργασίες στην Ιταλία, ενώ ενδιαφέρεται να ανοιχτεί μελλοντικά και στην Αφρική.
Από τον Μάρτιο του 2010 που η πλατφόρμα ξεκίνησε τη λειτουργία της, δημιουργήθηκαν 76.390 σχέδια, παρουσιάστηκαν 22.291 και συγκεντρώθηκαν 54.567.026 ευρώ από 960,307 μικροχρηματοδότες. Το μεγάλο επίτευγμα της πλατφόρμας είναι ο δείκτης επιτυχίας που αγγίζει το 70%, γεγονός που σημαίνει ότι 7 σχέδια στα 10 υλοποιούνται. «Οταν ξεκινήσαμε, είχαμε ποσοστό επιτυχίας περίπου 33%» λέει ο Adrien. «Σήμερα είμαστε υπερήφανοι για τους ανθρώπους που πέρασαν από την πλατφόρμα μας και τις επιτυχίες τους, αλλά και για το μοντέλο μας και τη συμβουλευτική πολιτική που δημιουργήσαμε και τους ανθρώπους που εργάζονται γι’ αυτό.
Καθένας διαθέτει αυτονομία στην υποβολή της πρότασής του στην πλατφόρμα. Αυτή η δουλειά της συμβουλευτικής, της παρακολούθησης των προτάσεων για χρηματοδότηση που υποβάλλονται και θέλουν να αξιοποιήσουν το εργαλείο που δημιουργήσαμε, είναι ιδιαίτερα σημαντική. Είναι σημαντικό το να τους πάρουμε από το χέρι, να το διαδώσουμε, να τους εκπαιδεύσουμε, να γίνουμε οι ευαγγελιστές του σε μια ολόκληρη κοινότητα που διαμορφώνεται στο Internet.
Οταν κάποιος εκπαιδευτεί σωστά και η καμπάνια επιτύχει, αυτό σημαίνει ότι έρχονται στην πλατφόρμα μας ακόμη 5 άτομα με τα σχέδιά τους για χρηματοδότηση. Είναι μια διαρκής μεταφορά τεχνογνωσίας.
Παράλληλα, η πλατφόρμα δημιούργησε πολλές συνεργασίες με επιμελητήρια ή χρηματοδοτικές πρωτοβουλίες, θέλοντας να διαμορφώσει σειρά επιλογών για χρηματοδότηση και να απλοποιήσει την οργάνωση των σχεδίων που υποβάλλονται. Προσπαθούμε να απλοποιήσουμε τη ζωή των επιχειρήσεων».
«Προσωπικά, μισώ τις τράπεζες» τονίζει ο Adrien. «Ωστόσο, μέσα από την πλατφόρμα οφείλoυμε να δημιουργούμε δυνατότητες συνεργειών μαζί τoυς, για τη διευκόλυνση των μελών του Kisskiss».
«Χρειάζεται ιδιαίτερος αγώνας και αρκετός χρόνος, περίπου τρια χρόνια, για να καταφέρει να επιτύχει μια προσπάθεια σε τέτοιου τύπου πλατφόρμες» εξηγεί. «Από τότε που ξεκίνησε η προσπάθεια της πλατφόρμας, αλλάξαμε και οι ίδιοι ως άνθρωποι. Στην αρχή είχαμε διαφορετικούς στόχους,  καθώς βασικός λόγος ήταν να βοηθήσουμε διαφορετικές κοινότητες και χώρους να εξελιχθούν. Σήμερα είναι πολύ πιο πολιτικός ο στόχος μας, με την έννοια ότι δημιουργούμε κοινωνικούς δεσμούς, αλλάζουμε σημαντικά το επιχειρείν, επιδρούμε και αλλάζουμε και οι ίδιοι μέσα από αυτήν τη σχέση. Σήμερα δεν είμαστε απλά στη λογική τού να κάνουμε business, νιώθουμε ότι αλλάζουμε τον κόσμο».

Σήμερα, το νομικό πλαίσιο δεν είναι ιδιαίτερα εναρμονισμένο ανάμεσα στα διάφορα κράτη -μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης σ’ ότι  αφορά στη συμετοχική μικροχρηματοδότηση (ή «πληθοπορισμό», όπως μεταφράζεται, κατά μία εκδοχή, το crowdfunding). Η Γαλλία, σύμφωνα με τον Adrien, διαθέτει ένα από τα καλύτερα νομικά πλαίσια στην Ευρώπη. Συζητώντας για το μέλλον, επισημαίνει ότι ως επιχειρηματίας εύχεται να είναι γρήγορη η εξάπλωσή του. Ωστόσο, ως πολίτης πιστεύει ότι είναι σημαντικό να εξελιχθεί σταδιακά, καθώς αλλάζει σημαντικά την κοινωνία. Σχολιάζοντας, μάλιστα, την άποψη ότι το crowdfunding θα υποκαταστήσει τις τράπεζες στο μέλλον, επισημαίνει: «Αλλάζουμε πιο εύκολα συνήθειες για το αν θα πάρουμε ταξί, παρά για το πού θα βάλουμε τα χρήματά μας».


Οι άλλες πλατφόρμες της ομάδας


Την επιτυχία του Kisskissbankbank ακολούθησαν ακόμη δύο πλατφόρμες:  Το HelloMerci και το Lendopolis. To πρώτο δημιουργήθηκε από την ανάγκη κάλυψης όλων όσοι δεν μπορούσαν να συμμετάσχουν στην αρχική πλατφόρμα του Kisskiss. Πρόκειται κυρίως για ατομικά σχέδια, αλλά και σχέδια που αφορούν στην ενίσχυση φιλανθρωπικών σκοπών. Το δεύτερο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2014 και στοχεύει στην κάλυψη των ιδιαίτερων αναγκών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε θέματα χρηματοδότησης.  Για το 2017, η ομάδα του Kisskissbankbank προγραμματίζει τη λειτουργία μιας νέας πλατφόρμας που θα ασχολείται με το equity crowdfunding, το οποίο αφορά σε μεγαλύτερα ποσά χρηματοδότησης.

Info:
www.kisskissbankbank.com
www.hellomerci.com
www.lendopolis.com

Αλεξάνδρα Λεφοπούλου

(Πρωτοδημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών», 23/7/2017).